ردپای پساب تصفیه خانه در مزارع اصفهان - انجمن آقای شرفی

به گزارش انجمن آقای شرفی، شیرین شفیعی- اصفهان- خبرنگار:دورتا دور اصفهان را تصفیه خانه های فاضلابی فراگرفته که کانال های خروجی پسابشان از کنار زمین های کشاورزی می گذرد و گاهی این جوی های نه چندان زلال، کشاورزان را وسوسه می نماید از پساب فاضلاب برای آبیاری مزارع ذرت و غله استفاده نمایند.

پس از 10 سال خشکی زاینده رود در فصل گرما، این روزها آب در رودخانه جاری است و از زمین های کشاورزی و باغ های میوه در پایین دست، سرود زندگی به گوش می رسد. به گفته معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان اصفهان قرار است هر ماه از فصل تابستان، به مدت 20 روز آب حداقلی برای کشت تابستانی کشاورزان غرب، شرق و شمال استان اصفهان رهاسازی گردد. با این حال هنوز هم کمبود آب مشکل اصلی کشاورزان پایین دست زاینده رود است؛ مسئله ای که ردپای آن را هنوز هم در اختلاف بر سر سهمیه بندی استفاده از آب رهاسازی شده در فصل تابستان می توان دید. در چنین شرایطی همسایگی با تصفیه خانه های فاضلاب و کانال های آب نه چندان زلالی که از آن عبور می نماید، کشاورزان اطراف تصفیه خانه های شمال، شرق و جنوب اصفهان را وسوسه می نماید که پساب خروجی را پای مزارعشان پمپاژ نمایند.

• شرایط استفاده از پساب

مهدی رفیعی، مدیر پیشین گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان با تایید این که در برخی از مناطق شهر اصفهان به ویژه در نزدیکی تصفیه خانه فاضلاب جنوب شهر مواردی از آبیاری محصولات کشاورزی با پساب فاضلاب مشاهده شده است، می گوید: زمانی استفاده از این پساب مجاز اعلام می گردد که از استانداردهای لازم مانند داشتن کولیفرم در حد 400 یا میزان مشخصی از پاتوژن بیمارگر و تخم انگل ها برخوردار باشد. زمانی که پساب تصفیه خانه فاضلاب از استانداردهای لازم برخوردار گردد، با همکاری سازمان جهاد کشاورزی یک الگوی کشت تعریف می گردد تا کشاورزان بتوانند از آن برای آبیاری استفاده نمایند.

او درباره پیامدهای استفاده از پساب فاضلاب برای آبیاری محصولات کشاورزی هشدار می دهد: درباره محصولاتی که به صورت خام مصرف می شوند مانند کاهو و سبزی و همچنین محصولات غده ای مانند سیب زمینی، خربزه و سیر، استفاده از پساب بسیار خطرناک است و کارشناسان هشدار می دهند که عوارض آبیاری محصولات کشاورزی با پساب غیر استاندارد فاضلاب ابتلا به انواع بیماری های روده ای، اسهال، وبا و حصبه است، به همین دلیل به کشاورزان توصیه جدی می گردد که از پساب فاضلاب برای کشاورزی استفاده ننمایند و مردم نیز باید هنگام استفاده از محصولات کشاورزی حساس، اصول سالم سازی را رعایت و آنها را انگل زدایی و ضدعفونی نمایند.

• زیان های یک باور اشتباه

محمد شاهدی، استاد بازنشسته دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان و چهره ماندگار استان، با اشاره به باور اشتباه کشاورزان درباره تقویت خاک مزارع با استفاده از کودهای حیوانی و پساب، به انجمن آقای شرفی می گوید: کشاورزان به فکر آبیاری زمین ها و فراوری محصول هستند و اطلاع چندانی درباره زیان های استفاده از پساب برای فراوری محصولات غذایی ندارند، حتی گاهی گمان می نمایند که پساب فاضلاب شهری، شبیه فاضلاب قدیم است که آلودگی میکروبی داشت اما بار آلودگی های شیمیایی آن بسیار کم و با وجود آلودگی هایی که داشت، سالم تر از پساب امروزی بود.

او پساب خروجی تصفیه خانه ها را به دلیل وجود هزاران نوع ماده شیمیایی و فلزات سنگین در آن، خطرناک و حتی سرطان زا می داند و می افزاید: با این وجود سال هاست که در حاشیه کلان شهرهایی مانند تهران و اصفهان، پساب خروجی تصفیه خانه ها پای زمین های کشاورزی می رود، مسئولان هم از این موضوع باخبرند ولی به جای برخوردهای مقطعی، اگر بخواهیم مشکل را به صورت ریشه ای حل کنیم باید از یک سو آب مورد احتیاج برای کشاورزان را تامین کنیم تا بتوانند با فراوری محصولات غذایی، زندگی خود را بگذرانند و از سوی دیگر ضروری است که پساب خروجی تصفیه خانه های فاضلاب با استانداردهای بین المللی، تصفیه گردد.

شاهدی با انتقاد از نبود برنامه ریزی برای حل مشکل استفاده از پساب در برخی از زمین های کشاورزی اطراف تصفیه خانه های فاضلاب، ادامه می دهد: تاکنون در این زمینه سمینارهای فراوانی برگزار شده و سخنرانی های زیادی درباره پیامدهای استفاده از پساب و راهکارهای جلوگیری از ادامه این روند ارائه شده اما در جایی که ضروری است مسئولان به میدان بیایند و اجازه ندهند که با این کار سلامت مردم به خطر بیفتد، هیچ دستگاه متولی وارد میدان نمی گردد تا مشکل را به صورت ریشه ای و همیشگی حل نماید.

• گزارش ویژه حفاظت محیط زیست

رئیس اداره محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست اصفهان با اشاره به مناسب نبودن پساب خروجی تصفیه خانه ها برای استفاده در کشاورزی می گوید: براساس آزمایش ها، آلودگی میکروبی پساب های جاری در اصفهان اثبات و این موضوع به مقامات استان و دادستان نیز گزارش شده است.

حمیرا صفی قلی گفت: پساب فراوریی تصفیه خانه های اصفهان در مناطق مختلف دارای آلودگی های متفاوتی است، اما همچنان شاهد هستیم که کشاورزان بدون توجه به مسائل زیست محیطی و سلامتی مردم، با آن کشت های مثمر و غیرمثمر انجام می دهند.

• همسایگی مزارع ذرت و علوفه با تصفیه خانه ها

رئیس انجمن حمایت از کشاورزان اصفهان نیز درباره استفاده از پساب در مزارع اطراف تصفیه خانه ها به انجمن آقای شرفی می گوید: در زمین های شمال اصفهان و اطراف تصفیه خانه فاضلاب این منطقه صیفی چندانی کشت نمی گردد، بیشتر مزرعه ها زیر کشت ذرت علوفه ای و گاهی گندم و غله می روند اما به نظر من، مسئولان تصفیه خانه ها باید پساب را به اندازه استانداردهای جهانی، تصفیه و بعد آن را در زمین های اطراف رها نمایند. زیرا حتی درصورتی که کشاورزان مزارع اطراف این پساب را به زمین هایشان پمپ ننمایند، فرورفتن پسابِ دارای بار شیمیایی و عناصر زیان بخش به زمین، باعث آلودگی آب های زیر زمینی می گردد.

حسین محمدرضایی که معتقد است استفاده از این پساب برای آبیاری درختان غیرمثمر نیز مناسب نیست، ادامه می دهد: پسابی که از تصفیه خانه های اطراف اصفهان خارج می گردد حتی برای آبیاری مزارع ذرت علوفه ای و درختان غیرمثمری که از چوب آنها استفاده می گردد نیز زیان بخش است.

او در ادامه، تخلف برخی کشاورزان در برداشت از این پساب غیراستاندارد برای آبیاری زمین ها را نیز رد نمی نماید و می گوید: در برخی از مناطق تخلفاتی انجام می گردد اما گاهی همین پساب به رودخانه می ریزد و یا به چاه های حریم رودخانه نفوذ می نماید و کشاورزان بدون آن که بخواهند از این آب آلوده برای فراوری محصول استفاده می نمایند.

محمدرضایی با انتقاد از عملی نشدن قول های مسئولان درباره تصفیه کامل پساب و تحویل آن به کشاورزان، یادآور می گردد: براساس طرح بازچرخانی آب در زاینده رود که در دوره استاندار پیشین اصفهان پیشنهاد شده بود، قرار بود 5 متر مکعب از پساب تصفیه خانه های اصفهان به صورت استاندارد تصفیه گردد و در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا دست کم بخشی از فشاری که بحران آب به کشاورزان وارد نموده است، کم گردد.