توافق تاکتیکی و محدود ایران و آژانس در راه است؟ - انجمن آقای شرفی

به گزارش انجمن آقای شرفی، یکشنبه شب لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال در توییتر از شانس قابل توجه سفر گروسی به تهران نوشت و همین مساله بار دیگر موضوع سفر مدیرکل آژانس بین المللی به تهران را در صدر خبرها قرار داد و در رسانه های فارسی زبان بارها انتشار یافت؛ خبری که البته صبح روز گذشته بار دیگر به وسیله وزیر خارجه و سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز تایید شد؛ حسین امیرعبداللهیان از توافق برای سفر گروسی به تهران در آینده نزدیک اطلاع داد و بهروز کمالوندی هم گفت که قرار است گروسی به زودی به ایران سفر کند. این سفر از آنجا اهمیت دارد که تا یک هفته دیگر نشست فصلی شورای حکام آژانس برگزار می گردد و نتیجه این سفر به احتمال قوی در تصمیم اعضای شورا در قبال تهران اثرگذار خواهد بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه که در ژنو به سر می برد، دیروز در ملاقات با همتای فنلاندی خود با اشاره به سفر اخیر معاون مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران و گفت وگوهای خوب صورت گرفته، از توافق برای سفر گروسی به تهران در آینده نزدیک اطلاع داد و اظهار امیدواری کرد که در صورت پرهیز از اعمال فشارهای سیاسی بر آژانس، پیشرفت های خوبی در مورد مسائل فنی حاصل گردد.

همزمان بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اعلام خبر سفر گروسی به تهران گفت: در روزهای گذشته گفت وگوهای سازنده و امیدوارنماینده ای با هیات آژانس بین المللی انرژی اتمی به ریاست ماسیمو آپارو، معاون پادمانی آژانس داشتیم و بر همین اساس مهندس اسلامی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به طور رسمی از آقای رافائل گروسی، مدیرکل آژانس دعوت کرد تا به ایران سفر کند. به گزارش ایسنا وی توضیح داد: این سفر در روزهای آینده انجام خواهد شد. کمالوندی بعلاوه اضافه کرد: اطلاعات تکمیلی این برنامه به زودی در اختیار رسانه ها قرار می گیرد. وی در عین حال ابراز امیدواری کرد که این سفر، زمینه ساز همکاری های بیشتر و افق روشن تر میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد.

توییت نورمن چه بود؟

لارنس نورمن یکشنبه شب به وقت ایران در رشته توییتی از شانس سفر گروسی به ایران نوشت. توییتی که بلافاصله در رسانه های ایران بازنشر شد اما نه به درستی. درواقع در رسانه های ایرانی گفته شد که نورمن گفته گروسی به ایران می آید. این بازتاب اشتباه توییت نورمن باعث شد که او یک توییت فارسی را در صفحه خود منتشر و تاکید کند که شانس قابل توجهی برای سفر گروسی به ایران وجود دارد و قرار نیست حتما او به ایران بیاید. حتی در بعضی رسانه های ایران این توییت را این گونه تعبیر نموده بودند که ایران و آژانس قرار است به توافق برسند.

سه سناریوی سفر گروسی

در ادامه توییت نورمن به این موضوع اشاره شده که اگر گروسی به ایران سفر کند، ممکن است سه اتفاق رخ بدهد؛ یک اتفاق که تقریبا وقوع آن از نظر نورمن ضعیف است توافق گسترده پادمانی است. این به آن معناست که در سفر گروسی مسائل بین ایران و آژانس با رایزنی بین مدیرکل آژانس و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران حل و فصل گردد که با توجه به گسترده بودن اختلافات بعید به نظر می رسد. سناریوی دومی که خبرنگار وال استریت ژورنال به آن پرداخته این است که احتمالا گروسی از ایران بخواهد با تعدد بازرسی ها از نطنز و فردو موافقت کند. اگر این سناریو تحقق یابد یعنی یک توافق موردی یا تاکتیکی بین ایران و آژانس صورت گرفته است.

بعلاوه بعد از مطرح شدن غنی سازی 84 درصدی در ایران انتظار می رود که تهران با افزایش بازرسی های آژانس از نطنز و فردو موافقت کند تا این ظن از بین برود. البته باید توجه داشت که هم اکنون نیز آژانس از سایت های هسته ای ایران بازرسی دارد اما اشاره نورمن به افزایش و تعدد بازرسی هاست. نورمن در این رابطه نوشت: تاکید می کنم که احتمال نمی رود توافقی گسترده در زمینه تحقیقات پادمانی درباره ذرات هسته ای اعلام نشده انجام گردد؛ بیشتر محتمل است که شاهد کوشش گروسی برای افزایش دفعات بازرسی ها در فردو، نطنز و جاهای دیگر در بحبوحه نگرانی ها درباره سطوح بسیار بالای غنی سازی در ایران باشیم.

سناریوی سوم از نظر نورمن نیز این است که این سفر هیچ دستاوردی نداشته باشد. خبرنگار وال استریت ژورنال در این خصوص نوشت: هیچ یک از این موارد هنوز تایید نشده و نتایج سفر که ممکن است شامل توافق درباره دفعات بازرسی ها، توافق گسترده تر پادمانی یا عدم توافق باشد، هنوز معین نشده است.

عبور از بحران مارس

نشست فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی هفته دیگر، دوشنبه ششم مارس برابر با 15 اسفند ماه برگزار می گردد. نشستی که برای ایران بسیار اهمیت دارد و طبق قطعنامه ای که اعضای شورای حکام در نشست قبلی در تاریخ 26 آبان (17 نوامبر) صادر کردند از ایران خواسته شده درباره ابهام های موجود در ارتباط با سایت های مریوان، ورامین و تورقوزآباد فورا شرح دهد و در ضمن در قطعنامه مذکور عدم همکاری ایران با بازرسان آژانس نیز محکوم شده بود. لذا به نظر می رسد در سفر پیش روی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به ایران که باید تا چند روز آینده صورت بگیرد، ایران احتمالا با تعدد بازرسی ها از نطنز و فردو موافقت کند. در این صورت تهران به یکی از بندهای قطعنامه عمل نموده است و این اقدام می تواند در نتیجه نشست شورای حکام اثرگذار باشد.

درواقع اگر ایران با تعدد و تکرار بازرسی ها در این مقطع موافقت کند ممکن است از خوان نشست فصلی مارس عبور کند. گروسی چه به ایران بیاید و چه نیاید، گزارش خود را قبل از نشست ارائه می نماید و گزارش وی در شورای حکام قرائت و تحویل اعضا می گردد و سپس اعضا رای گیری می نمایند.

در نتیجه در گزارش مدیرکل احتمالا به این موضوع پرداخته می گردد که ایران همچنان به سوالات آژانس پاسخ نداده و امکانات فنی را برای برطرف و رجوع ابهامات فراهم ننموده اما در حوزه تعدد بازرسی ها در نطنز و فردو اقداماتی انجام داده است. البته در شرایطی که در سفر احتمالی گروسی به ایران، تهران با تعدد بازرسی ها موافقت کند. این موافقت احتمالی تهران منجر به یک توافق تاکتیکی بین ایران و آژانس می گردد که اثر مستقیم روی تصمیم گیری غربی ها در نشست شورای حکام خواهد داشت. نشستی که برای ایران بسیار سرنوشت ساز و حتی ممکن است در صورت عدم همکاری، پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت ارجاع داده گردد و مکانیزم ماشه فعال گردد. یعنی اگر هیچ همکاری و توافقی صورت نگیرد ممکن است قطعنامه ای در نشست شورای حکام تصویب و برای همکاری با ایران ضرب الاجل معین گردد.

بعلاوه در این قطعنامه تاکید گردد که در صورت عبور از ضرب الاجل و عدم همکاری، پرونده ایران در شورای امنیت قابل آنالیز خواهد بود. اما اگر این توافق تاکتیکی و موردی بین ایران و آژانس انجام گیرد، سناریوهای پیش رو تغییر می نماید؛ در سناریوی نخست ممکن است غرب از صدور قطعنامه در نشست هفته بعد شورای حکام صرف نظر کند تا راه را برای همکاری ها و توافق های بیشتر باز نگه دارد. در سناریوی دوم نیز این احتمال می رود که قطعنامه سوم در سال 1401 و اولین قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران در سال 2023 تصویب گردد، اما قطعنامه ای با لحن تعدیل شده؛ زیرا با توجه به دو قطعنامه قبلی شورای حکام در سال 2022، یکی در ماه نوامبر (26 آبان) و دیگری در ماه ژوئن (19 خرداد) پیش بینی می شد که در نشست ماه مارس در صورتی که تحول خاصی در مناسبات و همکاری های ایران و آژانس رخ ندهد، قطعنامه شدیداللحن تری علیه تهران تصویب و تنش بین ایران و غرب تشدید گردد. اما همان طور که اشاره شد اگر سفر گروسی به تهران به یک همکاری تاکتیکی یعنی افزایش تعداد بازرسی های آژانس منجر گردد، ایران فعلا از خوان نشست مارس عبور می نماید.