ماه مریخی، ماه ونوسی؛ هم نشینی جالب قمر زمین در اول اردیبهشت 1402 - انجمن آقای شرفی

به گزارش انجمن آقای شرفی، در هفته اول اردیبهشت 1402 هم نشینی هلال ماه با اجرام درخشانی مانند سیاره های ناهید و مریخ و خوشه پروین، می تواند لحظات زیبایی را در آسمان شب رقم بزند.

نخستین روز اردیبهشت 1402 هلال واضح ماه شوال در آسمان رخ نمایی کرد و آغازگر ماه تازه قمری، یعنی شوال 1444 شد. اما این تنها قمر زمین، در هفته نخست اردیبهشت لحظات دیدنی دیگری هم در آسمان شب ایجاد می نماید.

به نوشته مجله نجوم، در روز نخست هفته ماه با خوشه پروین همراه می گردد و یک روز بعد مقارنه ای دیدنی با سیاره زهره خواهد داشت. سه شنبه هم در کنار سیاره سرخ رنگ مریخ قرار می گیرد تا بازدیدهای مجذوب نماینده این هفته خود را کامل کند.

هرچند دیدنی بارش شهابی شلیاقی هم در مناطقی بسیار تاریک می تواند از مجذوب نمایندهیت های این هفته باشد، اما در کلان شهرها با آلودگی نوری زیاد، امکان بهره مندی مناسب از آن نیست.

بدین ترتیب این هفته فرصت مناسبی برای دیدنی آسان چند رویداد زیبای آسمان شب و عکس برداری از آن ها حتی با گوشی همراه خواهد بود.

رویدادهای نجومی در هفته اول اردیبهشت 1402

شنبه 2 اردیبهشت (April 22)

طبق اعلام Sky and Telescope در این شب پس از تاریکی هوا، سیاره زهره، هلال ماه و ستاره درخشان دبران (Aldebaran) در سمت غرب آسمان یک مثلث تقریبا متساوی الساقین دیدنی تشکیل می دهند. ضلع های بلند این مثلث حدود 8 درجه طول دارند.

ماه بعلاوه در ساعت 19:31 مقارنه ای دیدنی با خوشه پروین (M45) خواهد داشت. فاصله این دو جرم در این زمان 2.9 درجه است و این چشم انداز تا ساعت 20:30 قابل رؤیت خواهد بود.

یکشنبه 3 اردیبهشت (April 23)

در بامداد این روز حدود ساعت 04:30 اوج بارش شهابی شلیاقی روی می دهد که در برترین حالت و آسمانی تاریک امکان دیدن تا 18 شهاب وجود دارد.

اکنون همان طور که در بالا اشاره شد، فاز ماه در حال افزایش است و بعد از غروب در نزدیکی سیاره درخشان ناهید (Venus) حضور پیدا می نماید تا مقارنه ای دیدنیی را شکل دهد. هنگام مقارنه فاصله ماه و زهره تنها 1.3 درجه است و این چشم انداز تا ساعت 22:00 قابل مشاهده است.

در غروب های بهاری، مار دریایی طولانی و کم نور هیدرا (Hydra) که طولانی ترین صورت فلکی است، در بخش جنوبی آسمان دیده می گردد. سر صورت فلکی مار باریک را پیدا کنید، یک ستاره نسبتا کم نور که در آسمان جنوب غربی به اندازه عرض انگشت شست شما هنگامی که دست خود را کشیده نگه دارید، بالاتر از افق است.

در سمت راست و پایین آن ستاره قلب الاسد (Regulus) به اندازه حدود دو مشت دست کشیده، جای گرفته است و سرپیشین (Castor) و سرپسین (Pollux) هم در امتداد آن و کمی دورتر دیده می شوند.

دم مار باریک تا صورت فلکی ترازو (Libra) یا اندازه که در بخش جنوب شرقی آسمان سر برآورده، کشیده شده است. صورت فلکی هیدرا، از سر تا نوک دم، 95 درجه طول دارد و بدین ترتیب طولانی ترین و البته از نظر مساحت، بزرگ ترین صورت فلکی لقب می گیرد.

دوشنبه 4 اردیبهشت (April 24)

پس از تاریک شدن هوا، با نگاه به سمت بالای بخش غربی آسمان دو ستاره سرپیشین و سرپسین تقریبا به صورت افقی دیده می شوند و مریخ هم تقریبا مشابه آن ها اما با رنگ قرمز-نارنجی زیر آن ها قرار گرفته است.

این دو ستاره بالای طاق بزرگ بهاری را تشکیل می دهند. در سمت چپ پایین آنها شعرای شامی (Procyon) واقع شده است و دورتر در سمت راست پایین آن ها ستاره بتا ارابه ران و سپس ستاره درخشان سروش (Capella) دیده می شوند. سیاره زهره هم در زیر سمت راست این طاق بهاری می درخشد.

ساعت 21:00 ماه در فاصله 4.2 درجه ای خوشه ستاره ای M35 قرار می گیرد که برای مشاهده آن به ابزار اپتیکی مانند دوربین دوچشمی احتیاج است. این چشم انداز تا حدود ساعت 22:30 قابل مشاهده خواهد بود.

ساعت 21:29 هم ستاره 136-ثور اختفایی دیدنی را با ماه شکل می دهد که در نیمه جنوبی ایران با ابزار اپتیکی قابل مشاهده است. این رویداد در ساعت 21:59 با امکان رصد در شیراز، سرانجام می یابد.

سه شنبه 5 اردیبهشت (April 25)

هلال ماه که ضخامت آن نسبت به شب های قبل باز هم افزایش یافته است، در این شب، در صورت فلکی دوپیکر (Gemini) و کنار مریخ دیده می گردد.

در هنگام این مقارنه، جدایی زاویه ای این دو جرم 5.2 درجه خواهد بود.

چهارشنبه 6 اردیبهشت (April 26)

ستاره سماک رامح (Arcturus) یا ژوبین دار این شب ها در سمت شرق آسمان می درخشد. صورت فلکی دب اکبر که در ارتفاع زاد سمت شمال شرقی قرار گرفته، دسته منحنی خود را به سمت پایین سمت راست و به سوی ژوبین دار نشانه رفته است.

این ستاره دیدنیی، بخش انتهایی نوک تیز یک صورتواره بادبادک-مانندی را تشکیل می دهد که به وسیله درخشان ترین ستاره های صورت فلکی گاوران (Boötes) تشکیل شده است. سمت شمال غربی هم ستاره سروش دیده می گردد که از نظر درخشندگی مشابه سماک رامح است و در ارتفاع تقریبا یکسانی بالای افق دیده می گردد.

پس از غروب، نسر واقع (Vega) یا کرکس نشسته (وگا) از جمله ستاره های تابستانی است که با قدر صفر می درخشد. بسته به عرض جغرافیایی شما، هر چه سمت شمال باشید، ارتفاع بالاتری خواهد داشت.

ساعت 21:23 هم ماه در کنار ستاره سرپسین (پولوکس) قرار می گیرد و تا نیمه شب قابل مشاهده است.

پنجشنبه 7 اردیبهشت (April 27)

با تاریک شدن هوا و پدیدار شدن ستارگان، به اندازه دو مشت در امتداد بازوی کشیده دست در کنار ماه، در پی قلب الاسد، سرپیشین و سرپسین بگردید. با رفتن به سمت نیمه شب، این خط مستقیم سه تایی در جهت عقربه های ساعت کج می گردد.

سپس ساعت 23:30 ماه مقارنه ای دیدنی را با خوشه ستاره ای کندوی عسل (M44) شکل می دهد که تا 1 بامداد روز بعد امکان رصد آن با ابزار اپتیکی وجود دارد.

آدینه 8 اردیبهشت (April 28)

تربیع اول ماه دقیقا در ساعت 00:50 بامداد در صورت فلکی کم نور خرچنگ (Cancer) روی می دهد و در ساعت 10:13 هم، تنها قمر زمین در با فاصله 404 هزار کیلومتر در اوج مداری قرار می گیرد.

پس از تاریک شدن هوا و حدود یک روز پس از تربیع اول، ماه در سمت جنوب و جنوب غربی آسمان شامگاهی می درخشد؛ در حالی که از گوشه داس صورت فلکی شیر (Leo) آویزان شده است و چشم انداز جالبی را ایجاد نموده است.

شرایط سیارات

عطارد در نور خورشید هنگام غروب پنهان شده است و دیده نمی گردد.

زهره با قدر 4.1- در سمت شرق صورت فلکی ثور یا گاو (Taurus) هنگام غروب در غرب آسمان دیده می گردد و تا دو ساعت پس از تاریکی کامل در آسمان خواهد بود. اگر هر شب دیدن کنید، می توانید جابه جایی سیاره ناهید را در میان ستاره های نوک شاخ گاو تشخیص دهید. این سیاره درخشان دوشنبه هفته آینده از میان آن ها عبور خواهد نمود.

در نمای تلسکوپی، زهره به صورت یک کره کوچک و درخشان که حدود 70 درصد از نور خورشید را بازتاب می دهد و با قطر 16 یا 17 ثانیه قوسی دیده می گردد.

در حالی که فاز آن رو به کاهش است، این سیاره از دید ناظر زمینی به تدریج بزرگ می گردد چون سیاره زمین و زهره در مدار خود در حال نزدیک شدن به یکدیگرند. تا یک ماه آینده ناهید 50 درصد روشن تر خواهد شد و پس از آن به صورت یک هلال بزرگ تر و دراماتیک دیده می گردد.

مریخ این هفته در حال عبور از مرکز صورت فلکی دوپیکر (جوزا) است. برای دیدن آن باید در اوایل عصر بالاتر از افق غربی را جست وجو کنید. مریخ همچنان در نزدیکی سرپیشین و سرپسین دیده می گردد و قدر 1.3+ دارد.

با توجه به اینکه مریخ تقریبا در سمت دور مدار خود نسبت به ما واقع شده است، در تلسکوپ به صورت یک حباب کوچک به عرض تنها 5 و نیم ثانیه قوسی دیده می گردد.

مشتری همچنان از نظر ظاهری به خورشید نزدیک است و در روشنایی طلوع خورشید دیده نمی گردد.

زحل با قدر 1.0+ اوایل بامداد سمت شرق و جنوب شرقی آسمان در صورت فلکی کم نور آب ریز (Aquarius) واقع شده است.

اورانوس و نپتون هم هنگام غروب و صبح، ارتفاع پایینی در آسمان دارند و دیده نمی شوند.

عکس کاور: مقارنه ماه و زهره در ژانویه 2019

Credit: NASA/Bill Dunford

پرسش های متداول درباره مقارنه ماه با ناهید و مریخ

آیا مقارنه ماه با سیاره زهره رویداد نادری است؟

با توجه به چرخش ماه به دور زمین در حدود هر 30 روز، مقارنه ماه با بسیاری از اجرام آسمانی رویداد نادری نیست اما هر شب یا هر هفته هم اتفاق نمی افتد. بنابراین دیدنی چنین منظره های در آسمان شب، به ویژه در شهرها که آلودگی نوری مانع از رصد بسیاری اجرام دیگر می گردد، خالی از لطف نخواهد بود.

آیا امکان عکس برداری از مقارنه ماه و مریخ با تلفن همراه وجود دارد؟

به طور کلی در حال حاضر همه گوشی های هوشمند در ثبت منظره ها آسمان شب قوی عمل نمی نمایند و بعضی از گوشی های پرچم دار شرایط خوبی برای عکس برداری منظره ها نجومی دارند اما مقارنه ماه با سیاره های زهره و مریخ از رویدادهایی است که شاید با یک گوشی هوشمند میانه هم بتوان در شرایط مطلوب آن را ثبت کرد. فقط باید حوصله داشته باشید تا از اعوجاج و ثبت تصاویر تار، جلوگیری گردد.